Nie tron, lecz obowiązek. O dawnych włodarzach Łodzi 1797-1945

O dawnych włodarzach Łodzi, nie w suchych tabelach, lecz w opowieści, jaką snuć mógłby stary łódzki kancelista, stukając piórem o kałamarz i mrucząc pod nosem aforyzmy o trudzie urzędniczej służby.

Łódź, miasto, które z czasem rozrosło się w przemysłową potęgę, miało swoich pierwszych burmistrzów jeszcze w czasach, gdy była ledwie osadą. Wtedy to Józef Aufschlag, królewsko-policyjny burmistrz w latach 1800–1805, pilnował porządku w miasteczku, które bardziej pachniało dymem z pieców niż fabryczną parą. Mówiono o nim, że „urzędnik to nie ten, kto rządzi, lecz ten, kto czuwa” i rzeczywiście, jego rola polegała na czuwaniu nad spokojem mieszkańców.

Jeszcze wcześniej, w końcu XVIII wieku, wspomina się Sempfa, burmistrza pruskiego, o którym niewiele wiemy. Ale i on wpisuje się w tę prawdę, że „urzędnik znika, a urząd trwa” bo choć nazwisko dziś pobrzmiewa jak echo, to jego pieczęć na dokumentach była realna i wiążąca.

Gdy nastały czasy Królestwa Polskiego, pojawili się zastępcy burmistrzów. Antoni Czarkowski w latach 1819–1820 pełnił obowiązki burmistrza, a kilka lat później Karol Tangermann (1826–1829) przejął tę samą rolę. Obaj byli ludźmi przejściowych czasów, gdy Łódź dopiero szykowała się do przemysłowego skoku. „Nie każdy, kto zastępuje, jest tylko cieniem, czasem to właśnie cień daje ochłodę w upalny dzień” – mawiano w kancelarii, doceniając ich trud w chwilach braku stałego włodarza.

Wiek XX przyniósł nowe wyzwania. Gdy wybuchła I wojna światowa, powołano Główny Komitet Obywatelski. Najpierw przewodniczył mu Alfred Biedermann (1914), przemysłowiec z rodu, który odcisnął piętno na gospodarczym obliczu miasta. Po nim ster przejął Antoni Staromirski (1914–1915), prowadząc Komitet przez trudne miesiące okupacji. Wtedy powtarzano gorzką prawdę: „urzędnik w czasie wojny to nie pan, lecz tarcza i czasem tarcza dziurawa”.

Dwudziestolecie międzywojenne przyniosło kolejne zmiany. Wacław Maksymilian Józef Wojewódzki, wiceprezydent Łodzi, w 1927 roku pełnił obowiązki prezydenta. Był prawnikiem, człowiekiem porządku i prawa. O nim mówiono: „urzędnik to ten, kto wie, że prawo jest jak mur, nie po to, by go burzyć, lecz by się o niego oprzeć”.

A gdy nastał rok 1945 i miasto podnosiło się z wojennych ruin, pierwszym powojennym prezydentem, choć tylko pełniącym obowiązki został Kazimierz Witaszewski. Jego kadencja trwała zaledwie kilka tygodni, ale w tamtym czasie każdy dzień miał wagę roku. „Nie długość urzędowania świadczy o urzędniku, lecz ciężar chwili, którą dźwiga”, tak wspominano jego krótki, lecz symboliczny okres sprawowania władzy.

Tak oto przewijają się przez karty historii Łodzi nazwiska burmistrzów, zastępców, przewodniczących i prezydentów. Każdy z nich czy to Aufschlag, Czarkowski, Tangermann, Biedermann, Staromirski, Wojewódzki czy Witaszewski – zostawił swój ślad w dziejach miasta. A gawęda ta przypomina, że urząd w Łodzi był zawsze nie tyle tronem, co ciężkim krzesłem, na którym siadało się nie dla chwały, lecz dla obowiązku.

Urzędnicy miejscy łódzcy.

Oto zestawienie osób pełniących urzędnicze funkcje w Łodzi, uporządkowane alfabetycznie według nazwiska:

Views: 29