Ira Aldridge w Łodzi. niedokończony występ wielkiego tragika w 1867

Latem 1867 roku łódzka scena teatralna stała się areną wydarzenia, które na krótko połączyło prowincjonalne miasto z wielkim światem sztuki. Do Łodzi zapowiedziano przyjazd Iry Aldridge’a – jednego z najsłynniejszych tragików XIX wieku, odznaczonego przez europejskie dwory i uwielbianego za mistrzowską interpretację roli Otella. Ogłoszenia w „Lodzer Zeitung” zapowiadały trzy występy w teatrze „Paradyz”, w tym dramat „Bandyci” R. Benedicta oraz „Otella” Williama Szekspira.

Los jednak pokrzyżował te plany – nagła śmierć artysty uniemożliwiła mu występ. Mimo to, dzięki wcześniejszym próbom z miejscowym zespołem, spektakl doszedł do skutku w obsadzie łódzkich aktorów. W roli Otella wystąpił Wehr, Jaga zagrał Pohl, a Desdemonę – Bentkowska. Recenzje podkreślały elegancję oprawy i wagę tego spotkania z twórczością Szekspira, które dla wielu było pierwszym zetknięciem z jego dramatem.

Wydarzenie to, choć naznaczone żałobą, zapisało się w historii łódzkiej sceny jako symbol aspiracji kulturalnych miasta i dowód, że teatr potrafi przekraczać granice geograficzne i społeczne.

Otello, który nie zabrzmiał – historia wizyty Iry Aldridge’a w 1867 roku.

W drugiej połowie 1867 roku łódzka publiczność miała okazję zetknąć się z wyjątkowym wydarzeniem artystycznym – zapowiedziano przyjazd i występy słynnego tragika Iry Aldridge’a, jednego z pierwszych czarnoskórych aktorów, którzy zdobyli uznanie na europejskich scenach XIX wieku. W ogłoszeniu podkreślano jego niezwykłe pochodzenie, jako syna króla afrykańskiego plemienia, urodzonego nad brzegami Senegalu oraz fakt, że był artystą dworów m.in.. cesarza rosyjskiego, królowej angielskiej i cesarza austriackiego, odznaczonym licznymi orderami. Szczególną sławę przyniosła mu rola Otella, którą, jak pisała prasa, potrafił odtworzyć w całej jej wzniosłości. Zapowiadano, że w drodze z Paryża do Petersburga artysta wystąpi w Łodzi w trzech przedstawieniach (nr 084).

Kilka dni później ogłoszono szczegóły repertuaru w teatrze „Paradyz” (Theater im Paradies). Publiczność zaproszono na dwa wyjątkowe spektakle: „Bandyci” R. Benedicta oraz „Otello” Williama Szekspira, w którym Aldridge miał wystąpić po raz pierwszy przed łódzką widownią. Terminy wyznaczono odpowiednio na 4 i 6 sierpnia 1867 roku (nr 086).

Niestety, planowane przedstawienie „Otella” z udziałem Aldridge’a nie doszło do skutku z powodu nagłej śmierci aktora. Mimo to przygotowania i próby, które aktor zdążył przeprowadzić z miejscowym zespołem, wzbudziły duże zainteresowanie. W efekcie rola Otella przypadła panu Wehr, który, choć nie mógł dorównać mistrzostwu gościa, podjął się zadania z energią i godnością. Partnerował mu pan Pohl jako Jago, a w roli Desdemony wystąpiła panna Bentkowska, wzruszająco oddając postać kochającej i tragicznie dotkniętej zazdrością żony. Recenzent podkreślał, że dla większości zespołu było to pierwsze zetknięcie z dramatem Szekspira, co tłumaczyło pewną nieśmiałość w grze. Wyrażono jednak nadzieję, że przy kolejnym wystawieniu sztuki niedociągnięcia znikną, a język autora stanie się bliższy miejscowej publiczności. Szczególne uznanie zyskała elegancka oprawa – kostiumy i dekoracje w pełni odpowiadały powadze dzieła (nr 093).

TEATR „PARADYZ” – OGŁOSZENIE NADZWYCZAJNE Łódzka Publiczności! Z największą radością donosimy, iż w drodze z Paryża do Petersburga zaszczyci nasze miasto swą obecnością Pan IRA ALDRIDGE, sławny tragik scen europejskich, odznaczony orderami dworów cesarskich i królewskich, artysta, którego imię rozbrzmiewa w teatrach Londynu, Wiednia i Berlina. Ten znakomity interpretator dzieł Szekspira, wsławiony szczególnie w roli Otella, wystąpi w naszym teatrze w trzech przedstawieniach, z których pierwsze odbędzie się dnia 4 sierpnia bieżącego roku. Repertuar obejmie m.in.: „BANDYCI” – dramat R. Benedicta i „OTELLO” – tragedia Williama Szekspira. Bilety do nabycia w kasie teatru codziennie od godziny 10 rano. Prosimy Szanowną Publiczność o pośpiech w rezerwowaniu miejsc, albowiem spodziewamy się licznego przybycia gości z całej okolicy. (nr 084, nr 086).

Z prasy łódzkiej.

Oto krytyczny komentarz dotyczący wystawienia „Otella”, z uznaniem dla aktorów, ale też wskazaniem trudności w przedstawieniu szekspirowskiej tragedii. Prasowa treść teatralna w Lodzer Zeitung 1867.08.24 nr 094.

„Teatr: Przygotowania do wystawienia „Otella” jako spektaklu gościnnego przez śp. pana Aldridge’a zostały już poczynione, a próby, które ten wybitny artysta przeprowadził z naszym zespołem aktorskim, zostały całkowicie ukończone. Mogły one wzbudzić pragnienie zobaczenia sztuki na scenie – mimo trudnego zadania, jakim jest wcielenie się w „Otella”. Nie możemy oczekiwać od pana Wehr’a niezwykłych zdolności mordercy, lecz trzeba przyznać, że sprostał on temu trudnemu wyzwaniu — które stało się jeszcze trudniejsze przez wysokie oczekiwania publiczności wobec gościa — całkiem poprawnie i z godną podziwu solidnością. Drugą główną rolę powierzono panu Philadelphia, który z pasją przygotował postać „Jaga” i zasłużenie zdobył uznanie. Panna Bentkowska ukazała w postaci Desdemony kochającą, oddaną, głęboko dotkniętą zazdrością męża kobietę – w sposób ujmujący i trafny. Przypuszczamy, że znaczna część naszego zespołu teatralnego po raz pierwszy występowała w sztuce Szekspira, co wyjaśnia, dlaczego niektóre elementy pozostawały niedopracowane. Przy kolejnej inscenizacji — której gorąco sobie życzymy — niedociągnięcia z pewnością znikną, a klasyczny język autora stanie się bardziej zrozumiały i porywający dla publiczności. Warto też wspomnieć o wyjątkowo eleganckiej oprawie spektaklu – kostiumy i dekoracje były w pełni zgodne z godnością sztuki.”

Index.

• 1867 rok – czas wydarzeń opisanych w ogłoszeniach.
• Aldridge, Ira – tragik scen europejskich, odtwórca roli Otella, gość zapowiadany w Łodzi (nr 084, nr 086).
• Bandyci – dramat R. Benedicta (nr 086).
• Benedict, R. – autor dramatu „Bandyci” (nr 086).
• Bentkowska – aktorka, odtwórczyni roli Desdemony (nr 093).
• Kostiumy i dekoracje – elementy oprawy scenicznej spektaklu (nr 093).
• Łódź – miasto występów (nr 084, nr 086, nr 093).
• Łódzka scena teatralna XIX w. – kontekst kulturalny wydarzeń (nr 084–093).
• Otello – tragedia Williama Szekspira, główna rola Aldridge’a (nr 084, nr 086, nr 093).
• Paryż – punkt na trasie podróży Aldridge’a (nr 084).
• Petersburg – cel podróży Aldridge’a po występach w Łodzi (nr 084).
• Pohl – aktor, odtwórca roli Jaga (nr 093).
• Próby teatralne – przygotowania zespołu łódzkiego z udziałem Aldridge’a (nr 093).
• Recepcja Szekspira w Polsce – pierwsze zetknięcie wielu aktorów łódzkich z dramatem „Otello” (nr 093).
• Szekspir, William – autor tragedii „Otello” (nr 086, nr 093).
• Śmierć żony Aldridge’a – przyczyna odwołania jego występu w „Otellu” (nr 093).
• Teatr „Paradyz” / Theater im Paradies – miejsce planowanych występów (nr 086).
• Wehr – aktor, który zastąpił Aldridge’a w roli Otella (nr 093).

Źródło.

• Gazeta Łódzka „Lodzer Zeitung” (data/nr wydania): 1867.07.30 nr 084, 1867.08.03 nr 086, 1867.08.22 nr 093 i 1867.08.24 nr 094. Lokalizacja, Dostępność i Zbiory – Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. Józefa Piłsudskiego w Łodzi – Regionalia Ziemi Łódzkiej. Prawa – Domena publiczna.

Views: 29